در این مقاله با عنوان خوشه اقتصادی موضوعی قصد داریم تا به ساختار های بهره‌وری از منابع و تولید ثروت به خصوص در حوزه کشاورزی بپردازیم. در حال حاضر و با توجه به شرایط اقلیمی، آب و هوایی، تحریم‌های اقتصادی و غیره، تولید ثروت در کشور بالأخص در بخش روستایی، کشاورزی و دامداری بدون توجه و تمرکز بر بهره‌وری بسیار سخت خواهد بود.
برای تولید ثروت سه راهکار در دنیا وجود دارد:
- سرمایه‌گذاری
- بهره‌وری
- استفاده به نسبتی از سرمایه‌گذاری و بهره‌وری به صورت هم زمان
با توجه به کاهش سرمایه اجتماعی، موضوع سرمایه‌گذاری در سال‌های آتی کار آسانی نبوده است؛ چراکه سرمایه اجتماعی در واقع « میزان اعتماد موجود بین افراد یک شبکه یا گروه اجتماعی» است. هرچه قدر میزان اعتماد بین افراد یک گروه اجتماعی بیشتر باشد آن گروه از سرمایه اجتماعی بالاتری برخوردار است که این مهم می‌تواند به تسریع امور کمک کرده و موجبات اجرای طرح‌های بسیاری را فراهم کند. از این رو ایجاد فرصت مشارکت برای افراد، اولین بستر برای تولید سرمایه اجتماعی است. ارزیابی سرمایه اجتماعی در سطح یک کشور در سه بعد قابل بررسی است:
- میزان اعتماد موجود بین افراد: که در کشور ما متاسفانه این بعد، یعنی میزان اعتماد مردم به یکدیگر پایین است. مصداق آن را می‌توان در میزان تضمین‌ها و وثایق مورد نیاز برای به انجام رساندن یک معامله مشاهده کرد.
- میزان اعتماد به یک کشور در عرصه جهانی: در این بعد نیز به نظر می‌رسد کشور ما با چالش‌های اعتمادسازی جدی در عرصه جهانی روبه‌روست که از نمودهای عینی آن می‌توان از تحریم ها در عرصه های گوناگون نام برد.
- میزان اعتماد مردم یک کشور به نهادهای قانونی حاکم برآن: همانند میزان اعتماد مردم به دولت، که اغلب تصمیم‌گیری‌های حساس و کلان کشور به پشتوانه همین بعد از سرمایه اجتماعی است و موضوع هم روشن‌تر از آن است که نیاز به توضیح داشته باشد.
در نتیجه تمرکز بر بهره‌وری از منابع موجود و تولید ثروت از این طریق بهترین و اقتصادی ترین راهکار تولید ثروت است.
افزایش بهره‌وری از منابع، می بایست با مطالعه و انجام تحقیق و توسعه انجام شود، چراکه نرخ بازگشت سرمایه در بخش تحقیق و توسعه سه هزار درصد است. در این میان مسئله حائز اهمیت توانایی تأمین هزینه های پژوهشی، مدیریت فرایندهای تحقیق و توسعه و نیز توانایی استفاده از یافته‌های تحقیقات توسط خرده مالکین و کشاورزان خرد است؛ که به تنهایی قادر به مدیریت این مسائل نیستند. در دنیا برای این‌گونه فعالیت‌ها، ساختارهای مختلفی همچون تعاونی ها و غیره ایجاد شده است. یکی از این ساختارهای ناشناخته در دنیا، خوشه اقتصادی موضوعی نام دارد. این گونه از خوشه اقتصادی در کشورهایی با سرمایه اجتماعی پایین به‌طور طبیعی متولد نمی‌شوند و لازم است از طریق مراکز دولتی و یا مراکز دارای اعتبار در میان جامعه ایجاد شوند.
ویژگی ها و مزایای خوشه اقتصادی موضوعی:
ویژگی خوشه‌های اقتصادی این است که تعداد بیشماری از شرکت ها و تولیدکنندگان کوچک و رقیب هم عضو یک خوشه می‌شوند؛ و با این عضویت هزینه‌های مختلف خوشه از جمله هزینه تحقیق و توسعه بین اعضای خوشه تسهیم می‌شود. دومین ویژگی اعضای خوشه پس از کوچک و رقیب بودن، داشتن چالش و فرصت مشترک است که باعث می شود تا در پیدا کردن راهکار برای چالش ها و استفاده از فرصت ها کوشش مضاعف و جمعی رخ دهد. اصلی ترین مزیت خوشه‌های اقتصادی برای اعضای خوشه، بهره مندی اعضا از نمانام (brand) در وهله اول و تسهیم هزینه‌های مختلف بین اعضای خوشه می باشد.
از دیگر مزایای خوشه سازی می توان به موارد زیر اشاره داشت:
- خوشه‌سازی بسیج منابع مالی و انسانی را تسهیل می‌کند.
- در خوشه‌سازی سرمایه‌گذاری به مراحل کوچک و با خطرپذیری پایین تقسیم می‌شود.
- خوشه‌سازی بستری برای صعود و بالندگی شرکت‌های کوچک فراهم می‌آورد.
- شرکت‌ها درخوشه‌سازی، امکان انباشت سرمایه و مهارت‌ها را برای یکدیگر اغلب ناخواسته و گاهی آگاهانه به وجود میآورند.
- خوشه‌سازی افزایش قدرت رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی و توان صادراتی را بوجود می‌آورد.
- تکرارپذیری و قابلیت گسترش خوشه و ایحاد امکان ارتباط با سایر مناطق
سرمایه اجتماعی اعضای خوشه اقتصادی فلسفه وجودی آنها است چراکه سود اعضاء در گرو سود دیگران است، نه در گرو زیان دیگران.
ذینفعان خوشه:
یک خوشه تنها شامل واحدهای کسب وکار (Enterprises) نیست که تولیدات و یا خدمات مشخص خوشه را تولید و ارائه می‌کنند، بلکه تأمین‌کنندگان مواد اولیه، پیمانکاران فرعی، خریداران، صادرکنندگان، تأمین‌کنندگان ماشین‌آلات، نهادهای مختلف پشتیبان، مشاوران، خدمات عمومی، واحدهای مربوط به سامانه حمل و نقل و سایر تأمین‌کنندگان که تولید در خوشه را به صورت مستقیم و غیرمستقیم تسهیل می‌کنند را نیز در بر می‌گیرد. همچنین در کنار این‌ها، گروه‌های دیگری از فعالان مثل اتحادیه‌ها، گروه‌های همیار، تعاونی‌ها و NGOها که ترغیب کننده کسب وکار بخش‌های مختلف خوشه هستند نیز قرار می‌گیرند. به مجموعه‌های اشاره شده «ذینفعان خوشه» گفته می‌شود.
یکی از اصلی ترین شعارهای بزرگان کسب‌وکار در دنیا این است که شما قبل از تولید، ابتدا باید بتوانید محصول را بفروشید و سپس باید مبادرت به تولید کنید. متاسفانه ما در کشور بالعکس این شعار عمل می‌کنیم؛ یعنی ابتدا به خرده مالکان تسهیلات می‌دهیم تا تولید کنند اما برای اینکه باید به چه جامعه هدفی بفروشند، چگونه باید بفروشد، چگونه باید بسته‌بندی کند، با چه نمانامی باید بفروشد، با چه فرایندی باید محصول را به بازار برساند و خیلی چرا های دیگر آنها را دست‌تنها می‌گذاریم! و برای آن برنامه ریزی نداریم.
با تشکیل خوشه‌های اقتصادی موضوعی این چراها پاسخ علمی پیدا خواهند کرد و به تولیدکنندگان یعنی اعضای خوشه کمک می‌شود تا از زنجیره کامل بهره مند شوند.
امروزه می توانیم با پرداختن به دو موضوع اشتراک اقتصادی و موبایلیتی تمامی مشاغل سنتی را به مشاغل مدرن تبدیل کنیم.
شما می توانید جهت آشنایی بیشتر با مفهوم خوشه اقتصادی موضوعی ابن مقاله را به صورت کامل تر در پست ویرگول شرکت سرمایه گذاری تیهو مشاهده فرمایید.
نوشته شده توسط مهندس خسرو سلجوقی، کارآفرین اجتماعی و عضو هیئت مدیره مجموعه نادهی
کانال تلگرامی راه اندازی خوشه های اقتصادی موضوعی : https://t.me/+PWh3GsmVORU1MGY0
